Transgenderisme is een verzamelterm, waaronder heel wat verschillende seksuele identiteitsvormen vallen. Travestie of crossdressing is alom bekend. Een man die zich bij gelegenheid in vrouwenkledij hult; dragqueens voor de show, carnavalstravestie, fetisjistische travestie voor de al dan niet seksuele kick. Heel veel travesties vinden hun innerlijke rust terug bij het aantrekken van vrouwelijke kledij en acteren dan véél vrouwelijker. Je vindt ze dan ook in alle klassen van de maatschappij: dokwerkers, advocaten, bedienden en dokters. In vele gevallen blijkt dit een soort uitlaatklep te zijn voor het drukke leven. Belangrijk om weten is – in geval ze door hun partner ‘betrapt’ worden – dit in 4 op 5 gevallen vroeg of laat resulteert in een pijnlijke echtscheiding. In een aantal gevallen resulteert travestie naar transseksualiteit of transgenderisme.

Transgenderisme wordt algemeen gebruikt om iemand met een genderstoornis te duiden. Een transgender heeft aanwezigheid van vaak even sterke mannelijke als vrouwelijke identiteit en leeft tussen de twee seksen in. Deze vorm komen we ondermeer tegen bij etnische gemeenschappen zoals de Amazones in de Griekse cultus en de Two-Spirit bij de Indiaanse volkeren. De expressie van hoe zij zichzelf zien en hun identiteit, komt niet overeen met het biologische geslacht dat bij geboorte werd vastgesteld. Bij een transgender bestaat meestal geen wens tot geslachtsoperatie, maar wel tot gedeeltelijke aanpassing aan het andere geslacht d.m.v. hormonenbehandeling en definitieve baardepilatie. Ook in deze gevallen kan dit gevoel evolueren naar transseksualiteit. Transgenderisme uit zich niet alleen in de man tot vrouw of vrouw tot man overgang. Mannen die bodybuilden en met hormonen en pillen zich ombouwen tot een kleerkast of vrouwen die tot ontelbare plastische ingrepen overgaan om van vrouw tot supervrouw door het leven te gaan, zijn uitingen in de verandering van de seksuele identiteit.

Een transgenderist is iemand die een gedeeltelijke geslachtsaanpassing wil, dit in tegenstelling tot een transseksueel die een volledige geslachtsoperatie met alles wat erbij hoort, wil ondergaan. Een volledige geslachtsoperatie heeft echter hoogoplopende kosten en vraagt een zeer langdurige behandeling. Een transseksueel wenst definitief te leven in de genderrol van het geslacht waartoe hij/zij zichzelf voelt te behoren. Voor een goed begrip van de term moet je weten dat transseksualiteit helemaal niets te maken met seksuele voorkeur, zoals bij homo’s, lesbiennes en bi’s wel het geval is.
Transseksualiteit gaat over de seksuele identiteit: een man die zich binnenin vrouw voelt of omgekeerd, een vrouw die zich binnenin man voelt, kampt met genderdysforie: een identiteitsstoornis van je biologisch geslacht. Eén op drie is lesbisch in geval van man naar vouw en willen bewust helemaal niet geconfronteerd worden met hun vroeger ‘man-zijn’.

Transseksualiteit in Vlaanderen

Tot voor een aantal jaren was er nauwelijks aandacht vanuit wetenschappelijke hoek voor transseksualiteit. Meer en meer transseksuelen ondergaan slechts een gedeeltelijke geslachtsaanpassing. In het UZ Gent wordt gelukkig nu meer rekening gehouden met de wens van de transseksueel zelf, want voorheen opteerde de medische genderstaf van doctorenspecialisten enkel voor een volledige geslachtsaanpassing, ofwel helemaal geen behandeling. In Brussel, Hasselt en Antwerpen is men op dat vlak in dat geval flexibeler.

De manier van behandeling kunnen we onderverdelen in een Amerikaans en het Europese model. In het Amerikaanse systeem start men, vanaf men te kennen geeft transseksueel te zijn, met vrouwelijke hormonen en libidoremmende medicatie, waarbij men bovendien reeds na héél korte tijd borstimplantaten kan laten plaatsen, of borsten kan laten amputeren.

Het Europese model start met een diagnose van een psychiater waarbij het geruime tijd kan duren vooraleer groen licht wordt gegeven voor behandeling met anti-androgenen en in een later stadium met vrouwelijke hormonen, dit alles met het oog op een hoe dan ook volledige geslachtsoperatie. De patiënten kunnen nooit verplicht worden een operatie te ondergaan waar ze zelf niet 100 procent achter staan.

Freakshow

Maar ál te vaak worden transseksuelen afgeschilderd als “freaks of nature”. Ze worden over dezelfde kam geschoren als de types die fungeren op de honderdduizenden pornosites. Jammer genoeg is het precies dat totaal vertekend beeld dat men meedraagt, waardoor het zo bijzonder moeilijk is voor jan modaal, om een neutrale visie te hanteren. Er zijn nogal wat types transseksuelen die misbruik maken van hun seksuele ‘anders-dan-anderen’-zijn door het gegeven financieel uit te baten en uit te buiten; gevallen van grote nepborsten met penis en biseksueel contact zijn legio. Dit strookt helemaal niet met het beeld van de doorsnee-transseksueel waartoe Ulrike zichzelf rekent.

Daarentegen zijn integere, eerlijke reportages van doorsnee-transseksuelen, op tv of in de geschreven pers, zéér zeldzaam en wanneer er dan eens één wordt vertoond, gaat daar nagenoeg geen duiding aan vooraf en wordt het na de reportage niet bijgestuurd. Vooral de beeldende media geven een veel te eng en daardoor verkeerd beeld van transgenders. Uiteindelijk zijn ze dan ook zelf verantwoordelijk voor het stereotiepe beeld van een ‘freaky’ transseksueel.
Voor zover Ulrike tot op heden kan vaststellen, heeft nog nooit een journalist de moeite, noch de tijd genomen om een aanvaardbaar, eerlijk beeld te presenteren. Boeken en getuigenissen zijn er wel degelijk, maar time is money én de tijdsdruk van de opdrachtgevers maken het jammer genoeg quasi onmogelijk om over tijdspanne van vele jaren een adequaat en vooral waarheidsgetrouw verhaal neer te zetten.

Een goede poging naar beeldvorming zijn de speelfilms Different for Girls (1993) en Ma Vie En Rose (1997). Het bekijken waard zijn Zus & Zo (2001), Boys don’t Cry (1999) en Wild Side (2003) waarvan de laatste twee een grimmig transgender verhaal vertellen.

De geslachtsoperatie

De eigenlijke geslachtsoperatie met vaginoplastie of de creatie van een kunstmatige vagina, van man naar vrouw bedraagt makkelijk 7 uren, waarbij eerst borstimplantaten worden gestoken. Het topje van de penis wordt getransformeerd tot clitoris (hier zitten namelijk de meeste zenuwen, en dus is dit het gevoeligste deel) en van het scrotum worden schaamlippen gevormd. De huid van de penis fungeert als schacht voor de schede en dient na de operatie gedurende lange tijd met een dilator (een soort veredelde dildo) te worden bewerkt om te verhinderen dat de neovagina dichtgroeit. Bovendien bevordert deze dilator de elasticiteit van de schede. De vooruitgang in de genezing hangt van vele factoren af en er is altijd een mogelijkheid op complicaties zoals urineverlies of komt de plastische chirurg tot de vaststelling dat de schede niet diep genoeg blijkt te zijn, waarna vanzelfsprekend nog een of meerdere ingrepen volgen. Bovendien is het prijskaartje van de eigen opleg ook niet mis: tot € 10.000, vooruit te betalen! Reken daarbij nog het loonverlies gedurende minimum 3 maanden en je komt aan een aardig kostenplaatje, wat impliceert dat een dergelijke onomkeerbare operatie slechts weinigen gegund is!

Men mag overigens niet uit het oog verliezen dat niet iedere transseksueel bij machte is deze steeds oplopende kosten op te hoesten. Waarom? Het antwoord is vrij simpel: nogal wat van deze mensen zijn werkloos en verstotene voor de meeste mensen. Ze hebben het vaak heel moeilijk om aan een baan te raken en eenmaal in die neerwaartse spiraal beland, ligt het voor de hand dat er nogal wat afhaken, jammer genoeg. Het hoeft bijgevolg niet te verwonderen dat een aantal van hen in een depressie vallen en zelfs af en toe uit het leven stappen.

Deze gebeurtenissen halen zelden de actualiteit precies omdat deze mensen niks dan onbegrip vinden in hun omgeving. Verdere besparingen in de sociale zekerheid van onze bevoegde minister zijn mede verantwoordelijk voor steeds hoger eigen bijdrage. Men gaat er namelijk van uit dat je zelf kiest voor een operatie, wat deels terecht is, deels controversieel. Niemand gaat graag uit vrije keus onder het mes, maar wat dan gezegd van die vele transseksuelen die van de ene depressie in de andere verzeilen of kortweg zelfmoord plegen omdat ze geen uitweg zien uit hun impasse. Ulrike wil bij deze een dringende oproep doen aan alle betrokkenen, de bevoegde minister niet in het minst, om deze behandeling volledig gratis te maken zodra de diagnose is gesteld. De diagnosestelling is overigens heel streng, er gaat héél wat tijd over en op die manier scheidt de behandelende psychiater het kaf van het koren.

Geslachtoperaties bij een vrouw naar man loopt veel complexer. In eerste instantie ondergaat men een amputatie van de borsten tot een mannelijke borstkas. In tweede fase neemt men de baarmoeder en eierstokken operatief weg, en gaat men over tot het maken van een penis. Er zijn twee manieren. Bij de eerste methode epileert men een stuk huid van de niet-dominante onderarm, die men chirurgisch wegsnijdt. Uit deze ‘flap’ huid vormt men een penis, uit de grote schaamlippen het scrotum. Zodra er gevoeligheid in de penis komt, en deze niet werd afgestoten door het lichaam, brengt men na twaalf maanden een erectieprothese in. Hierdoor is het mogelijk de penis op te pompen en te penetreren. De erotische sensatie is geëvenaard doordat men de zenuwen die zich rond de clitoris bevonden, nu heeft verbonden met de eikel.

Een andere methode die financieel goedkoper en medisch eenvoudiger ingreep is, is de zogenaamde meatoidoplastie. Hierbij neemt men na de borstamputatie, baarmoeder en eierstokken te hebben weggenomen, de vagina weg. Van de grote schaamlippen maakt men een scrotum. De ‘verlengde’ clitoris maakt men vrij voor de plaats van de urineleider die men verlengt, zodat je rechtopstaand kan plassen. De uiteindelijke penis heeft de ‘structuur’ en gevoeligheid van een natuurlijke penis en wordt stijf bij opwinding. Het grote nadeel van deze ingreep is dat de penis meestal klein is, afhankelijk van de gewonnen ‘huid’ uit de schaamlippen. In beide gevallen geeft het verlengen van de plasbuis bij een geslachtsoperatie van vrouw naar man, soms complicaties.

Aan de test onderworpen

Belangrijk om weten is dat een transseksuele vrouw (of man) gedurende zowat twee jaar voorafgaand aan de ultieme en onomkeerbare operatie, de real-life-test moet doen; dit betekent 24 uur op 24 vrouw zijn, gaan werken als vrouw, je aan iedereen profileren als zijnde vrouw enzovoort. Dit is een absolute eis van de behandelende geneesheerspecialist, in dit geval een psychiaterpsychotherapeut, zoniet kom je eenvoudigweg niet in aanmerking voor een mogelijk later te bepalen operatie.

Een ander aspect is dat mensen gedwongen worden zich tot de medische wereld te wenden, nochtans zijn ze niet ziek of gestoord. De zeswekelijkse consultatie bij de psychiater, de 2 à 3-maandelijkse visite bij de endocrinoloog, de verplaatsingen, de onvermijdelijke medicatie, de pijnlijke laserepilatie van baardgroei kruipen nu eenmaal in de kleren en in de portemonnee. Bovendien steekt heel wat tijd in deze consultaties.

Felbegeerde V

Het juridische luik is in onze contreien volgens Ulrike ‘middeleeuws’ te noemen: in maart 2004 werd een wetswijziging tot een soepeler en snellere procedure tot voornaamswijziging ingediend. Tot op heden is dit voorstel nog steeds niet van onder het justitieel stof gehaald. Nog altijd dient de rechter de voornaamswijziging als een gunst te beschouwen, terwijl dit een recht moet zijn. Bovendien duurt het lange tijd wegens de ommetjes die je dossier moet maken en kost handenvol geld aan een advocaat. Anderzijds kan de juridische geslachtsaanpassing begrijpelijkerwijs slechts plaatsvinden na de eigenlijke operatie en kan je de felbegeerde V op je pas laten zetten. Ook hier weer gaat een lange gerechtelijke weg vooraf aan de erkenning van je nieuw geslacht.

Een biologische man kan nooit een biologische vrouw worden, dat spreekt vanzelf. Dit gegeven wordt nogal vrij frequent gehanteerd door biologische vrouwen, terecht overigens. Transseksuele vrouwen weten maar al te goed dat ze geen kinderen kunnen krijgen, maar daar is het zo ook niet om te doen. Minder netjes wordt het als wordt verweten dat een transseksuele vrouw geen “échte” vrouw is. Echter wil Ulrike inbrengen dat ze zéker weet dat ze binnenin, zowel gevoelsmatig als intuïtief, véél méér vrouw is dan vele biologische vrouwen.

Hoe je het ook draait of keert, een transseksueel blijkt steeds op zichzelf aangewezen en daar kan geen enkele therapeut iets aan veranderen. Wel kan het oprichten van een transgenderplatform veel vragen beantwoorden en bepaalde noden lenigen.

Transseksualiteit in Brugge

Ulrike pleit er hard voor de transgendergemeenschap uit de taboesfeer te halen. Ze wil de buitenwereld zo vaak als mogelijk laten zien dat deze gemeenschap wel degelijk bestaat en dat ze, net zoals iemand anders, recht heeft op een menswaardig bestaan waarbij ze zich niet gefnuikt mag weten door de eigen financiële inbreng bij deze zware én langdurige medische behandeling. Ongetwijfeld zullen in de toekomst meer en meer transgenders de weg vinden naar voor hén passende behandeling. Steeds vaker zoeken transgenders andere transgenders op. Er is duidelijk nood aan een aanspreekpunt, een ontmoetingsruimte, diverse activiteiten, duidende en duidelijke informatie, begeleiding en daadwerkelijke morele steun.

Een transseksueel kan in ieder geval met weinig mensen over zijn/haar gevoelens praten, zeker als die geen hartsvriendin of dito vriend heeft. Velen voelen zich vaak beknot in het uiten van hun verlangens en gevoelens omwille van het feit dat ze hun voor- en tegenspoed zeer zelden met iemand delen kunnen.

Maatschappelijk wordt het taboe rond transseksualiteit meer en meer doorbroken. Niet voor niets is België op dit vlak één der meest sociale landen ter wereld en dient voor geen enkel zogezegd progressiesociaal land onder te doen. Een verdere mentaliteitswijziging bij de allochtone bevolking is in dit verband opportuun, want heel vaak staat hun geloof in de weg bij hun aanvaarding van transgenders. Bij deze bevolkingsgroep is nog heel wat werk aan de winkel.

Ulrike heeft een 11-puntenprogramma uitgewerkt: het betreft concrete voorstellen i.v.m. de oprichting van een transgenderplatform in Brugge als provinciehoofdstad.

  1. het profileren van Brugge als een transgendervriendelijke winkelstad waar alle transgendere mensen welkom zijn. Voorstel: enquête aan alle winkeliers en horecazaken in de volledige Brugse binnenstad.
  2. de fototentoonstelling van Planet Gender binnenhalen in 2006. Dit is een tentoonstelling van transseksuele mannen en vrouwen die bondig getuigen over hun transgenderisme.
  3. opmaak van een verklarende en verwijzende folder, specifiek voor transgendere mensen met concrete contactgegevens, in analogie met de flyer die het CAW Artevelde van Gent ter beschikking heeft.
  4. creatie van een aparte website met duidelijke verwijzing naar Stad Brugge.
  5. deelname aan infobeurzen met specifieke stand.
  6. toewijzen van een verantwoordelijke ambtenaar voor dit alles
  7. een telefoonlijn, computer en volledige accommodatie voor de continue werking van dit transgenderplatform.
  8. erkenning van dit transgenderplatform door de bevoegde overheid, in de eerste plaats stad Brugge, met het oog op het bekomen van werksubsidies.
  9. aanschrijven van scholen voor het geven van voordrachten tijdens de schooluren; dit impliceert de opmaak van een infomap voor directie en lerarenteams.
  10. organisatie van een duidende infoavond met ruime mediapubliciteit, waarbij de nationale en regionale pers wordt uitgenodigd.
  11. aanleggen van een databank waarbij alle mogelijke geschreven getuigenissen, relevante boeken, en audiovisuele mediadragers worden bijgehouden; ook en vooral de hoofdbibliotheek kan hier een forse bijdrage toe leveren.

Ulrike beseft heel goed dat de realisatie van een transgenderplatform heel wat tijd over zich zal laten heengaan. Bovendien is ze er zich van bewust dat het voor transgendere mensen niet altijd even gemakkelijk is om zich een weg te zoeken naar dit platform, vooral omdat er nog teveel onbegrip en taboe heerst betreffende transgenderisme.

Meer informatie ?

Voor aansluitende informatie:

Om in contact te komen met Ulrike, kan je terecht bij:
Emancipatiedienst Stad Brugge
Oostmeers 105
8000 Brugge
Tel. 050-33.83.15